ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ
Ο στόχος αυτής της συνεδρίας είναι να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και να δώσει τη δυνατότητα στις συμμετέχουσες / τους συμμετέχοντες να αντιδράσουν με σεβασμό.
Μέχρι το τέλος της συνεδρίας κάθε μέλος θα μπορεί:
» Να χρησιμοποιεί τις τεχνικές αυτοσχεδιασμού ως μεθοδολογία για τη βελτίωση της αυτοπεποίθησης και της αυτοεκτίμησης
» Να μάθει τα εργαλεία για να μπορεί να προσαρμόζεται στις καταστάσεις μέσα από μια λογική στάση.
» Να χρησιμοποιεί την πρακτική της αντίδρασης και της πρόληψης ανακαλύπτοντας τον εαυτό του
ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ
Ο Πάνος είναι 50 ετών, κάτοικος μονάδας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, που έχει διαγνωστεί με παρανοϊκή σχιζοφρένεια.
Ένα πρωί πήρε άδεια από τη μονάδα να επισκεφτεί μια τράπεζα για να κάνει κάποιες διαδικασίες που σχετίζονται με τον τραπεζικό του λογαριασμό. Όταν ήταν η σειρά του να εξυπηρετηθεί, ο υπάλληλος της τράπεζας του έδωσε μια φόρμα για να συμπληρώσει. Ο Πάνος είχε αρκετές ερωτήσεις σχετικά με τη συμπλήρωση της αίτησης. Ο υπάλληλος της τράπεζας ήταν θυμωμένος και φώναξε στον Πάνο, ρωτώντας τον γιατί είναι τόσο δύσκολο να συμπληρώσει την αίτηση. Όταν ο υπάλληλος της τράπεζας διαπίστωσε ότι η διεύθυνση κατοικίας που αναφέρεται στην αίτηση ήταν η διεύθυνση μιας μονάδας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ο υπάλληλος της τράπεζας είπε με ειρωνικό τόνο «τώρα καταλαβαίνω».
Αυτό το σχόλιο από τον υπάλληλο προκάλεσε γέλιο στην ουρά των ανθρώπων που περίμεναν πίσω του. Ο Πάνος δεν σχολίασε τη συμπεριφορά του υπαλλήλου. Ήταν θυμωμένος στην αρχή, αλλά στη συνέχεια σκέφτηκε ότι δεν ήταν πολύ σημαντικό περιστατικό, θεώρησε την αντίδραση του υπαλλήλου λογική και δικαιολόγησε τη συμπεριφορά του ως φυσιολογική, λαμβάνοντας υπόψη την κόπωση του. Επιστρέφοντας στη μονάδα όπου ζει, συνάντησε έναν άλλο κάτοικο της μονάδας ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ο οποίος ζήτησε κάποια χρήματα.
Ο Πάνος απάντησε τότε ότι δεν έχει τίποτα να του δώσει γιατί δεν κατάφερε να ολοκληρώσει τη διαδικασία στην τράπεζα που επισκέφτηκε. Ο άλλος κάτοικος τον ονόμασε «άχρηστο» και έφυγε. Ο Πάνος δεν απάντησε, έσκυψε το κεφάλι του, πήγε στην αυλή της μονάδας και κάπνισε.
Λίγο αργότερα, ένας υπάλληλος τον πλησίασε και του είπε ότι καπνίζει πολύ και αυτή η συνήθεια μπορεί να του προκαλέσει πολλά προβλήματα υγείας στο μέλλον. Τότε ο Πάνος έκανε μια δυνατή έκρηξη θυμού, φωνάζοντας και ουρλιάζοντας. Τελικά ζήτησε επιπλέον φάρμακα για να ηρεμήσει.
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ
Η εκπαιδεύτρια/η εκπαιδεύτρια / ο εκπαιδευτής καλωσορίζει τις συμμετέχουσες/τις συμμετέχουσες / τους συμμετέχοντες και τους ενημερώνει για το σενάριο περίπτωσης (βλ. παραπάνω). Αφού ενημερώσει τις συμμετέχουσες/τις συμμετέχουσες / τους συμμετέχοντες για το σενάριο, η εκπαιδεύτρια/η εκπαιδεύτρια / ο εκπαιδευτής παρουσιάζει τους στόχους της συνεδρίας επισημαίνοντας το είδος της επιθετικότητας, τα συναισθήματα και τις στρατηγικές αντιμετώπισης:
o Θεωρητικό υπόβαθρο
Τύπος επιθετικότητας
Επεισόδια λεκτικής επιθετικότητας που ενισχύουν το κοινωνικό στίγμα.
o Συναισθήματα: θυμός, ενοχή
o Αντιμετώπιση / στρεσογόνοι παράγοντες που σχετίζονται με ψυχική ασθένεια / κοινωνικό στίγμα και θυματοποίηση
o Αντιμετώπιση / λειτουργικές στρατηγικές αντιμετώπισης
o Ερωτήσεις και απαντήσεις
1η ερώτηση
Σε ποιο σημείο του σεναρίου θεωρείτε ότι ο πρωταγωνιστής έπεσε θύμα βίας; Σε τι είδους βία αναφέρεται το σενάριο;
1η απάντηση
Τα σχόλια του υπαλλήλου της τράπεζας ήταν προσβλητικά και η αντίδραση του στιγματίζει τον Πάνο. Το γέλιο των άλλων πελατών της τράπεζας ήταν μια υποτιμητική αντίδραση.
Επίσης, η συμπεριφορά του άλλου κατοίκου της μονάδας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως λεκτική βία.
2η ερώτηση
Πιστεύετε ότι οι σκέψεις, οι ενέργειες, τα συναισθήματα και οι στάσεις που υιοθέτησε ο πρωταγωνιστής του σεναρίου τον βοήθησαν να αντιμετωπίσει αυτήν την κατάσταση; Υπάρχουν εναλλακτικές ιδέες;
2η απάντηση
Ο Πάνος ήταν θυμωμένος στην αρχή αλλά δεν ενήργησε σύμφωνα με τα αισθήματά του Στη συνέχεια θεώρησε λογική τη συμπεριφορά του υπαλλήλου της τράπεζας. Στο δεύτερο περιστατικό με τον άλλο κάτοικο της μονάδας, ο Πάνος φαίνεται να έχει «παθητική στάση».
Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις, δεν υιοθέτησε επιθετική συμπεριφορά (αν και στην αρχή ήταν θυμωμένος). Αφενός, αυτή η αντίδραση μπορεί να τον βοήθησε να αποφύγει πιθανό πρόβλημα. Από την άλλη πλευρά, η συσσώρευση ορισμένων συναισθημάτων μπορεί ευθύνεται για το έντονο επεισόδιο θυμού που βίωσε στο τέλος.
3η ερώτηση
Ποιες άλλες παρεμβάσεις και ενέργειες θα μπορούσαν να βοηθήσουν περαιτέρω τον πρωταγωνιστή να αντιμετωπίσει αυτό το περιστατικό και άλλα παρόμοια συμβάντα στο μέλλον;
3η απάντηση
Μια εναλλακτική στάση που θα μπορούσε να υιοθετήσει, ίσως είναι να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για τη στάση του υπαλλήλου της τράπεζας και του άλλου κατοίκου (ήρεμα). Επίσης, αντί να αντιδρά με αυτόν τον τρόπο στο μέλος του προσωπικού της δομής, θα μπορούσε να του μιλήσει για τα περιστατικά που τον έκαναν να νιώθει άβολα, ώστε να ανακουφιστεί συναισθηματικά.
Στη συνέχεια γίνεται μια συζήτηση και οι συμμετέχουσες/οντες εκφράζουν τις ιδέες τους. Με την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, οι συμμετέχουσες/οντες θα πρέπει να έχουν ξεκαθαρίσει ότι αυτό το υποθετικό σενάριο ασχολείται με: τη σχεσιακή επιθετικότητα που έχει ως αποτέλεσμα τον αποκλεισμό, τον οστρακισμό και ότι τα συναισθήματα στα οποία θα επικεντρωθεί αυτή η συνεδρία είναι ο θυμός και η ενοχή.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ
Αυτή η συνεδρία πραγματοποιείται μεταξύ της εκπαιδεύτριας/του εκπαιδευτή (επαγγελματία τεχνικών αυτοσχεδιασμού) και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Όλοι πρέπει να φορούν άνετα ρούχα και παπούτσια.
o Διάρκεια: 90 λεπτά.
o Αριθμός συμμετεχόντων: 6-20.
o Τόπος: Ένα δωμάτιο όπου υπάρχει χώρος για κίνηση.
- Υλικά και εργαλεία: καρέκλα, χαρτί, στυλό
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σε αυτές τις συνεδρίες προτείνεται ένα σύνολο δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση των συναισθημάτων που προκαλούνται από καταστάσεις λεκτικής βίας, ορισμένες δραστηριότητες μπορεί να είναι καταλληλότερες σε σχέση με κάποιες άλλες για τους τελικούς αποδέκτες/εκπαιδευόμενους. Αυτό εξαρτάται από παράγοντες όπως η κουλτούρα τους ή η ψυχική τους ασθένεια (π.χ. δραστηριότητες που περιλαμβάνουν σωματική επαφή). Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας που θα ηγηθεί της εκάστοτε συνεδρίας στους λήπτες μπορεί να παραλείψει ή να τροποποιήσει κάποιες από τις ασκήσεις προσαρμόζοντας τες στις ανάγκες των εκπαιδευομένων.
ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Εισαγωγή
– Διάρκεια: 10 λεπτά.
– Περιγραφή: Παρουσιάζεται το σενάριο, οι ερωτήσεις και το συναίσθημα.
Εισαγωγικές Ασκήσεις – Εκπαίδευση στον αυτοσχεδιασμό
1. Άσκηση 1: Όνομα + δράση
– Σκοπός: Ενεργοποίηση πνεύματος και σώματος
– Διάρκεια: 20 λεπτά
– Περιγραφή: Η εκπαιδεύτρια / ο εκπαιδευτής καλεί τις συμμετέχουσες / τους συμμετέχοντες να σχηματίσουν έναν κύκλο, τότε θα πουν το όνομά τους και κάτι που τους αντιπροσωπεύει, το οποίο θα ξεκινά με το ίδιο γράμμα με το όνομά τους. Ενώ λένε αυτές τις λέξεις, θα κάνουν και μια σωματική δράση. Η επόμενη / Ο επόμενος πρέπει να κάνει πρώτα αυτό που έκανε η / ο σύντροφός του και μετά τη δική της / του δράση.
– Παράδειγμα: Καίτη – Καλή. Η δράση είναι να αγγίξει την καρδιά της.
Καίτη – Καλή (αγγίζει την καρδιά της), Μιχάλης – Μεγάλος (σηκώνεται στα δάχτυλά των ποδιών του και τεντώνει τα χέρια του).
Καίτη – Καλή (αγγίζει την καρδιά της), Μιχάλης – Μεγάλος (σηκώνεται στα δάχτυλά των ποδιών του και τεντώνει τα χέρια του), Χριστίνα – Χαριτωμένη κ.λπ.
Θυμόμαστε πάντα αυτό που έχει πει η προηγούμενη / ο προηγούμενος. Εστιάζουμε στο να θυμόμαστε.
2. Άσκηση 2: Μαύρο ή άσπρο
– Σκοπός: Απελευθέρωση, παιχνίδι, σύνδεση
– Διάρκεια: 10 λεπτά
-Περιγραφή: Περπατάμε ελεύθερα στον χώρο. Όταν συναντιόμαστε, μετράμε έως το 3 (1, 2, 3). Ταυτόχρονα, πρέπει να πούμε είτε μαύρο είτε άσπρο. Αν πούμε το ίδιο, το γιορτάζουμε. Εάν όχι, πρέπει να χαρούμε και να προσπαθήσουμε ξανά μέχρι να το πετύχουμε.
3. Άσκηση 3: Μεξικανικό κύμα
– Σκοπός: Απελευθέρωση του σώματος και ενεργοποίηση του νου για να αναιρέσει την αντίσταση
– Διάρκεια: 10 λεπτά
– Περιγραφή: Φτιάχνουμε έναν κύκλο. Με τη φορά του ρολογιού, δημιουργούμε ένα κύμα – όπως συνηθίζουν να φτιάχνουν οι υποστηρικτές στα γήπεδα ποδοσφαίρου – που περνά (σηκώνουμε τα χέρια όταν τα προηγούμενα άτομα έχουν σηκώσει τα δικά τους), ενώ προς την αντίθετη κατεύθυνση λέμε τα ονόματά μας.
4. Άσκηση 4: Αυτή είναι η ιστορία της / του…
– Σκοπός: Να συστηθούμε, να πούμε την ιστορία μας, να μην φοβάστε ποιοι είστε
– Διάρκεια: 25 λεπτά
– Περιγραφή: Οι συμμετέχουσες/οντες φτιάχνουν ζευγάρια, και δουλεύουν σύμφωνα με την ακόλουθη δομή: Αυτή είναι η ιστορία της / του…, που κάθε μέρα…., Μέχρι μια μέρα…, και από τότε…
Η εκπαιδεύτρια / ο εκπαιδευτής θα αρχίσει να λέει την ιστορία του: Αυτή είναι η ιστορία της Berta, η οποία πήγαινε στη νομική σχολή κάθε μέρα χωρίς να έχει ιδιαίτερη επιθυμία να μάθει και έχοντας κάποιο άγχος … Μέχρι που μια μέρα έλαβε ένα e-mail από μια δραματική σχολή και στη συνέχεια αποφάσισε να εγγραφεί στη σχολή για να σπουδάσει θέατρο. Έκτοτε, ζει ευτυχισμένα στη σκηνή και διδάσκει την τέχνη της αφήγησης στους άλλους.
Η καθεμία / Ο καθένας να το κάνει το ίδιο με το ζευγάρι του, έπειτα θα το παρουσιάσουν στους υπόλοιπους συναδέλφους τους.
5. Άσκηση 5: 3 σε αυτοσχεδιασμό
– Σκοπός: Δημιουργικότητα και εφευρετικότητα, σύνθεση εικόνας
– Διάρκεια: 15 λεπτά
– Περιγραφή: Ένα άτομο βγαίνει, παίρνει την αντίστοιχη στάση και λέει τι είναι: «ΕΙΜΑΙ ΔΕΝΤΡΟ». Ένα άλλο άτομο βγαίνει και παίρνει μια στάση σε σχέση με αυτό που έχει δημιουργήσει το άλλο άτομο, «ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΜΗΛΟ ΠΟΥ ΚΡΕΜΕΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΝΤΡΟ». Στη συνέχεια, το τρίτο άτομο βγαίνει και συσχετίζεται με το προηγούμενο, «ΕΙΜΑΙ ΤΟ ΣΚΟΥΛΙΚΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΜΗΛΟ ΠΟΥ ΚΡΕΜΕΤΑΙ ΣΤΟ ΔΕΝΤΡΟ».
Ο τελευταίος θα μείνει λέγοντας τι ήταν:
ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΣΚΟΥΛΙΚΙ.
Και μετά η διαδικασία επαναλαμβάνεται.
Στο τέλος, για να τελειώσει η άσκηση, θα βρουν μια κατάσταση όπου όλοι μπορούν να συμμετέχουν με το να είναι κάτι. Για παράδειγμα, ένας γάμος…, «Είμαι ο ιερέας» ή «Είμαι η νύφη». Όταν όλοι πάρουν τους ρόλους τους, κάποιος θα φωνάξει: «ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ». Οι συμμετέχοντες πρέπει να ποζάρουν με βάση τους χαρακτήρες που έχουν επιλέξει. Τότε είναι το τέλος της συνεδρίας.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
– Διάρκεια: 5 λεπτά.
– Περιγραφή: Στο τέλος της συνεδρίας η εκπαιδεύτρια/ο εκπαιδευτής θα υποβάλει ερωτήσεις που θα διεγείρουν τον προβληματισμό, δηλαδή «Πώς νομίζετε ότι η παραπάνω συνεδρία συνδέεται με το συναίσθημα που αντιμετωπίζουμε;», «Τι θεωρήσατε βοηθητικό και / ή χρήσιμο;» και ούτω καθεξής. Στη συνέχεια, θα καλέσει τις συμμετέχουσες/τους συμμετέχοντες να εντοπίσουν τι «τράβηξε» την προσοχή τους, τι κέρδισαν και τι θέλουν να κρατήσουν ως σημείο αναφοράς από όλη την παραπάνω διαδικασία, καθώς και να υποβάλουν ερωτήσεις σχετικά με τις παραπάνω ασκήσεις.
